zaterdag 23 juni 2018

Misschien is het prachtig

Ik las het boekenweekessay van Jan Terlouw. Daarin zegt hij dat onze emoties nauwelijks verschillen met die van mensen duizenden jaren geleden. We zijn nog ‘even moedig en laf, even genereus en hebzuchtig’. Historische figuren, tja, het zijn nét mensen. Terlouw constateert bovendien dat, terwijl onze emoties nog dezelfde zijn, de technologie ons voorbij is geraasd. Onze ‘ouderwetse’ emotionele gereedschapskist is niet toereikend in de wereld van nieuwerwetse technologie.

Misschien bedoelt Terlouw dat de mens uit is op directe behoeftebevrediging en lak heeft aan de uitputting van de aarde. De wereld was tientallen duizenden jaren min of meer statisch, maar technologische innovatie bracht ons in anderhalve eeuw de fabrieken, de auto, de atoombom, de televisie, het internet en de smartphone - maar wat vraagt dat van ons? Hoe moeten wij ons verhouden tot technologie?

Het boekenweekessay
Jack Ma, de oprichter van het Chinese miljardenbedrijf Alibaba, biedt een inzicht. Hij zegt dat we dát moeten leren en onderwijzen wat machines nooit zullen kunnen. Hij noemt onafhankelijk denken, sporten, schilderen, musiceren en het leren van waarden als voorbeeld. We moeten, kortom, de technologie voorblijven op die vlakken waarop we ons als mens altijd zullen onderscheiden.
Jack Ma

Prima, maar machines musiceren, sporten en schilderen toch al? En bovendien, ze lijken juist steeds meer onafhankelijk te kunnen denken. Kunstmatige intelligentie behoort tot de meest opzienbarende ontwikkelingen van de afgelopen decennia. In 1997 versloeg
Deep Blue de wereldkampioen schaken, Gary Kasparov. Daarna richtten de technologen zich op Go, een Aziatisch spel dat, vanwege de variaties, ‘schaken in het kwadraat’ genoemd mag worden. In 2015 nam AlphaGo het op tegen Lee Sedol, op dat moment de beste Go-speler op aarde. Ik zal de uitslag niet weggeven, maar raad bij deze de prachtige documentaire AlphaGo aan, waarin de tweekamp wordt getoond.

Lee Sedol
Het verhaal bevestigt wat Jack Ma zei: we willen de technologie voorblijven. De honderden miljoenen kijkers wilden niets liever dan dat Lee Sedol zou winnen. De mens mocht en zou niet het onderspit delven tegen de machine. Ook liet de documentaire zien dat we het geen probleem vinden als de kunstmatige intelligentie ons iets leert. De buitengewone zetten waar AlphaGo mee op de proppen kwam verbaasden iedereen, maar boden prachtige inzichten in het spel.

En dat is wat we mogen hopen. Dat is wat Terlouw mag hopen. Dat technologie ons inzichten gaat bieden en schoonheid gaat brengen. De documentaire sluit af met de woorden ‘Misschien ontdekt het wat wij niet konden. En misschien is het prachtig.'

Deze column werd eerder gepubliceerd in Kleio, het tijdschrift van VGN Kleio, de vereniging van de docenten geschiedenis en staatsinrichting