Ministeriële nukken

Pats boem en klaar was Kees de Jager. In een scheet en een zucht kwam de gelegenheidscoalitie tot een akkoord. Voor de onderwijswereld heeft het nieuwe convenant twee belangrijke gevolgen: salarissen van leraren worden bevroren en de bezuinigingen op het passend onderwijs zijn van de baan. Dat eerste, het hanteren van de zogenaamde nullijn, was voor Samsom een reden om niet uit dezelfde koffiekan te drinken als de gewillige Sap en Slob op de kamer van Pechtold. Daarmee profileert de PvdA zich meer als onderwijspartij dan de D66, wat dat verder ook waard moge zijn. Misschien is pragmatisme wel veel meer waard, want pragmatisme gaf populisme afgelopen week een draai om de oren.

Toch voel ik mee met Samsom. Nog eens twee jaar vasthouden aan de nullijn voor leraren betekent dat het onderwijs nog langer kan wachten op de impuls die het nodig heeft. Je kunt het getalenteerde studenten niet kwalijk nemen achter het geld van het bedrijfsleven aan te lopen – in het onderwijs word je alles behalve rijk. Maar wie neemt de komende jaren de leeggevallen plekken van de doorgewinterde en goed opgeleide grijsaards in?

Het bevriezen van de salarissen is voor onderwijsland zonder meer de grootste teleurstelling van het akkoord, maar daartegenover staat dus dat er een dikke, rode streep door de bezuinigingen op passend onderwijs is getrokken. De bezuinigingen waren in maart de reden voor zo'n 50.000 leraren en leraressen uit het basisonderwijs om te demonstreren in de ArenA. Het Amsterdamse colosseum zag groen van verbijstering. Iedereen zag de bui al hangen.

Het ging om 100 miljoen euro minder geld in 2013, 200 miljoen het jaar daarop en 300 miljoen in 2015. Van Bijsterveldt schreef het snijden toe aan de 'conjuncturele situatie': de ingreep was een economische vereiste, onderwijsland kon niet om de maatregel heen. Ze was stellig.

De voorgenomen bezuiniging zouden volgens de onderwijsbond ongeveer 5000 mensen de baan kosten. Regionale expertisecentra zouden in 2013 ophouden met bestaan, in het speciale onderwijs zouden klassen 10% groter worden, terwijl 10% van het personeel zou verdwijnen. Voor gepensioneerden zouden geen vervangers meer komen en ook het ondersteunend personeel zou klappen krijgen.

En inderdaad, al snel vielen op honderden deurmatten een ontslagaanzegging. Ongeveer 240 mensen lieten de onderwijsbond weten dat hun de zak gegeven werd. Helioskoop, een belangrijke instelling voor speciaal onderwijs in Noord-Holland, liet weten dat tot 2015 ongeveer een derde van het personeel ontslagen zou worden. Ook de Stichting Speciaal Onderwijs Noord- en Midden-Limburg kondigde al aan dat bij de zes scholen ongeveer een zesde van het personeel ontslagen zou moeten worden. De plannen sorteerden effect. Ten nadele van de experts.

Maar nu knikt de minister zonder blikken of blozen instemmend als haar gevraagd wordt naar het nieuwbakken akkoord. Het geeft meer lucht, zegt ze. Er kan nu volgens haar constructief gesproken worden over een nieuw stelsel waarin elke leerling zo goed mogelijk onderwijs kan volgen. Want dat is toch de bedoeling. Tja, het is maar hoe de politieke wind waait. Niettemin, de demonstratie in de ArenA is wel effectief gebleken.

En nu dan? Zullen de ontslagbrieven weer teruggenomen worden? Alsof er niets is gebeurd? De ene dag krijg je een ontslagaanzegging op de mat, stort je hele wereld in, zie je jezelf de komende jaren met je ingelijste diploma's thuis op de bank zitten, de volgende dag gloort er weer hoop. Maar pas op, door de plannen van de minister zijn ook de leerlingenaantallen op speciale scholen en expertisecentra teruggelopen. Er is onzekerheid ontstaan, ook onder ouders. De kans is groot dat veel leraren en ander personeel in het speciaal onderwijs slachtoffer worden van de nukken van de minister. 

(Gepubliceerd in de Leeuwarder Courant op 01-05-2012)