Glasnost / Geschiedenis van alledaagse dingen / Van de dreun van een knuppel tot de joystick van een drone

Klik hier voor een opname van mijn achtste bijdrage aan het radioprogramma Glasnost. Of kijk hier en ontdek wat het geweldige programma nog meer te bieden heeft. 

Je kan mijn les ook meelezen:

Van de dreun van een knuppel tot de joystick van een drone

De geschiedenis van wapens 

Albert Einstein wist niet zeker met welke wapens de Derde Wereldoorlog uitgevochten zou worden, maar wat betreft de daaropvolgende oorlog twijfelde hij niet: met knuppels en knotsen. Moderne massavernietigingswapens kortom, zouden ons in één klap terugwerpen in de steentijd.

            Oorlogvoering is steeds minder een fysiek man-tegen-man-gevecht en steeds meer een technisch hoogstandje geworden. Krijgers kijken elkaar niet meer in de ogen voor de dodelijke treffer. De vraag is, heeft technologische ontwikkeling ons misschien moreel onverschillig gemaakt?

            Op 24 juli 1945, tijdens de Potsdam-conferentie, fluisterde de Amerikaanse president Truman Sovjetleider Stalin quasi achteloos toe dat de Amerikanen beschikten over ‘a weapon of unusual destructive force’. Stalin reageerde koeltjes dat hij hoopte dat de Japanners ermee op de knieën gedwongen konden worden. Toen op 6 augustus dat jaar de atoomboom Little Boy op Hiroshima viel, bleef van sommige mensen niet meer dan een schaduw over.   

Teruggeworpen in de steentijd… Prehistorische wapens waren inderdaad van steen of hout. Eerst verkocht men een dreun met wat voor handen was, een tak of een kei. Later slingerde men de stenen weg, stokken werden speren met een scherpe punt. Door pijl en boog kon op grotere afstand gevochten worden.

            Tin en koper maken brons. Mesopotamiërs en later ook de Grieken en Romeinen hanteerden bronzen wapens. Fameus is de Griekse hopliet. Hoplieten waren rijke burgers, want de bronzen uitrusting moest zelf bekostigd worden. In falanx-opstelling, waarbij de hoplieten in blokformatie als een stekelvarken voortbewogen, met hun vlijmscherpe speren als stekels, waren ze haast onverslaanbaar.

            Als we vooruitsnellen naar de Middeleeuwen vinden we allerlei angstaanjagend wapentuig, zoals de goedendag, de morgenster en de hellebaard. Men slingerde pestlijken en karkassen met de trebuchet over vijandige muren. Engelse longbows schoten van grote afstand door harnassen. Ridders hanteerden zwaard, schild en lans. Meer dan ooit werd oorlog een nobele erezaak. In vol ornaat trokken de ridders naar toernooi en slagveld – de ochtend na een confrontatie lichtte het strijdtoneel op door de flonkering van de meest kleurrijke en kostbare kostuums.

            Alles veranderde met de introductie van vuurwapens. Buskruit was al uitgevonden voor het jaar 1000 in China, maar pas vanaf de 14^e eeuw verschijnen vuurwapens in Europa. Eerst zijn het kanonnen en handbussen, later haakbussen, vanaf de 16^e eeuw musketten. Vuurwapens zijn nu overal. Ze konden sneller en sneller geladen worden, tot ze zichzelf automatisch laadden. Er zijn momenteel naar schatting zo’n 100 miljoen Kalashnikovs in de wereld. Ze kosten soms maar 10 dollar.

            In de 20^ste eeuw was het tijd voor de meest verschrikkelijke oorlogen tot dan toe. In de eerste van de twee wereldoorlogen deden vlammenwerpers, tanks, mitrailleurs, bommenwerpers en gifgas hun intrede. De mens werd in de luren gelegd door de techniek. Officieren gaven orders tot het wegvagen van een ingegraven, onzichtbare vijand. In de Tweede Wereldoorlog werd het materieel verbeterd. Talloze steden werden tot skeletten gebombardeerd. 60 miljoen mensen stierven wereldwijd. Joden werden vergast en verbrand. De mens werd industrieel weggewerkt. Als klap op de vuurpijl was daar de nucleaire ‘mushroom cloud’ boven de twee Japanse steden.

            Steeds meer is techniek tussen vijandelijke legers komen te staan. Steeds minder mens werd nodig om steeds meer mens te doden. Er werden daarom internationale afspraken gemaakt over het gebruik van onconventionele wapens, zoals gifgas en atoombommen, maar desondanks is oorlog een Playstation-spel geworden. Op Creech Air Force Base, vlakbij Las Vegas, besturen piloten met gamecontrollers onbemande drones boven Afghanistan, meer dan 10.000 kilometer verderop. Hoe achteloos drukt de Amerikaan op de rode knop als de rebellengroep in het vizier komt?

De les: De moderne krijger moet waken voor morele onverschilligheid nu techniek ons het zicht op andermans ogen heeft ontnomen.