donderdag 23 februari 2017

Nuanceren

Nooit eerder in de geschiedenis hadden we toegang tot zoveel informatie als nu. De logische consequentie van die enorme berg data is dat we met de handen in het haar staan: de wereld blijkt zoveel ingewikkelder dan we al dachten! We kunnen er met ons hoofd niet meer bij. En als de werkelijkheid zo gecompliceerd is dat we er tureluurs van worden, wat is het dan verleidelijk om terug te vallen op een wat eenvoudigere, ongenuanceerde waarheid, ook al komt die niet helemaal of helemaal niet overeen met de werkelijkheid. We denken dan ergens iets van af te weten, we kunnen ergens in geloven, maar zijn natuurlijk nog steeds onwetend.


We hebben geen grip meer op de wereld, juist omdat er online zoveel ‘experts’ opereren. Ik schrijf experts bewust tussen aanhalingstekens, omdat er zowel meer betrouwbare als minder betrouwbare actoren in het spel zijn. Maar wie is wie? Wie van hen spreekt nu eigenlijk de waarheid? Welk artikel moet ik lezen om echt te weten hoe het gaat met het klimaat? Waar moet ik te rade gaan om de mechanismen van de bankensector echt te begrijpen? Wie vertelt me echt wat moslims denken? Voor elk geluid is een tegengeluid. Tegenover elke politieke uitleg staat een samenzweringstheorie.


Ik ben misschien wat ouderwets. ik geloof nog in de onderzoeksjournalist, de geniale wetenschapper en de integere politicus. Ik geloof in het objectieve verslag, de keiharde feiten en de weloverwogen nuancering, maar ik heb de indruk dat ik tot een minderheid behoor. En op internet bepaalt de meerderheid wat er boven komt drijven, want daar regeert de macht van de exponentiële viraliteit.


En wat boven komt drijven zijn natuurlijk de poezenvideo’s, de scheldpartijen, treiterijen, hap-snapnieuws, discutabele, maar ‘sexy’ studieresultaten en ongenuanceerde politieke uitspraken. Hashtag, like, deel, mention en de versimpelde werkelijkheid krijgen we zo in de schoot geworpen. Bankencrisis? Klimaatverandering? Vluchtelingenstromen? Het conflict in Syrië? Hoe het écht zit, is immers ook veel te ingewikkeld.


Het is de kunst om onze leerlingen te leren in die stroom informatie de juiste bronnen te vinden. Het beoordelen van de bruikbaarheid van bronnen is altijd een van de belangrijkste vaardigheden bij geschiedenis geweest. Op dit moment is er een generatie volwassenen die zich steeds minder de moeite getroosten op zoek te gaan naar de nuance, het achtergrondartikel, de wetenschappelijke studies. Laten we ons best doen de jonge generatie - via taal, door onderzoek, met discussie - te laten nuanceren.

Eerder gepubliceerde in Kleio







Doelloos

Ik was in een slecht humeur, dus ik pakte dat knotsgekke rapport van de commissie-Schnabel er nog eens bij met de onderwijsdoelen voor 2032, om even flink te lachen.

Had ik in de werkgroep gezeten, dan had ik maar één doel geopperd, maar dan, vlug een beetje, al voor 2025: maximaal 20 lesuren in de week voor maximaal 25 leerlingen per klas. Ik zie het al voor me: #2025. Maar nee, zulke heldere, praktische doelen biedt het rapport helaas niet.
Het is een vergaarbak van open deuren en holle retoriek, zoals al door menigeen is opgemerkt. Dat is nogal wiedes, want too many cooks spoil the broth. Jan en alleman kookte mee, maar uiteindelijk heeft niemand in het onderwijs ook maar iets aan deze nietszeggende toekomstvisie.

En hoe komt het vak geschiedenis er in het rapport van af? Als het aan Schnabel ligt, dan gaat het vak geschiedenis met aardrijkskunde en economie op in het kennisdomein Mens & Maatschappij. Kennis moet worden gekoppeld aan 'het aanleren van vakoverstijgende vaardigheden' volgens Schnabel.

In het rapport winnen de vaardigheden het van de kennis. Het hoofd hoeft geen encyclopedie meer te zijn, want de Google-god levert de kennis anno 2032. Het rapport leunt sterk op de ontzettend gehypete 21st Century Skills zoals probleemoplossend vermogen, kritisch denken, samenwerken, creativiteit, sociale vaardigheden, culturele sensitiviteit en digitale geletterdheid. Alsof we leerlingen niet altijd tot kritische, creatieve, sociaal vaardige en cultureel gevoelige burgers hebben opgeleid.
Het behoeft overigens geen betoog dat Engels de grote cultuurdragers Frans en Duits knock-out slaat in het rapport. Ook dat nog.

Dat de staatssecretaris parate kennis ontbeert, betekent niet dat de nieuwe generatie die mag missen. Zonder flinke feitenkennis sla je de plank mis in discussies, zie je geen verbanden en kom je niet tot nieuwe inzichten. Nieuwe kennis plakt in het hoofd aan oude kennis en verwordt tot een bruisend geheel van nieuwe ideeën. Hoe kan een leerling kritisch, creatief of cultureel sensitief worden als het geen gedegen kennis heeft van literatuur, kunst, geschiedenis en de wereld om hem heen?

Kennis wordt in het rapport wel genoemd, maar de 'skills' hebben duidelijk een streepje voor. Google eens 21st Century Skills en zie hoeveel bureaus er al mee aan de haal zijn gegaan.

Het rapport herbergt stagnatie in plaats van visie. Door feitenkennis, de humanities en de grote Europese talen op het tweede plan te laten komen, sluiten we de deuren naar het Europese verleden waar we in de toekomst niet zonder kunnen.  
(Eerder gepubliceerd in Kleio)