woensdag 26 april 2017

Pleidooi voor de kunsten

Creatieve vaardigheden zullen onontbeerlijk zijn in de eeuw die nog grotendeels voor ons ligt. Dat is geen nieuws. Toch zijn de kunsten een Haagse sluitpost of überhaupt geen thema. In het onderwijs merk je dat: de creatieve vakken hebben geen prioriteit, want de nadruk ligt op economisch ‘nuttige’ vakken. En breder: in een verzakelijkte cultuur - waarin het draait om cijfers en minder om mensen - komt kunst sowieso in het gedrang.

De schrijver Guus Kuijer zei eens op Twitter: ‘Hoe kun je slechte bestuurders onmiddellijk herkennen? Kunst interesseert ze niet. Waarom niet? De mens interesseert ze niet.' Ik moest aan deze tweet denken toen ik een leidinggevende onlangs hoorde zeggen dat hij niets met beeldende kunst heeft. Ik geloof wel dat hij zich interesseert in mensen. Toch is hij ook een representant van het verzakelijkte onderwijs - de opmerking paste hem wel.
Het was niet voor niets dat Barack Obama zei dat hij vaker meer leerde van literatuur dan van het nieuws. Wat hij bedoelde is dat nieuws zegt te pogen de objectieve waarheid te tonen, maar daarin per definitie niet slaagt. Kunst beweert zoiets niet, maar geeft per definitie wel een eerlijk, wáár beeld (tenzij het staatspropaganda betreft, uiteraard). Kunst is menselijk. Kwetsbaar. Het relativeert. Het biedt troost. En het maakt je daarom gelukkig. Ja!

-- Kijk hier voor Obama's boeken top 10.


Johannes Vermeers 'Gezicht Op Delft' met die zachte bries over de Schie
In kunst tref je anderen, maar vooral jezelf. In plaats van alleen op prestaties gericht te zijn, zouden jongeren daarom vaker met kunst geconfronteerd moeten worden om zichzelf te leren kennen. Van zelfinzicht - het calibreren van je kompas - wordt de wereld vaak mooier.

Hoewel muziek, tekenen, handvaardigheid, drama en dans onderaan in de vakkenhiërarchie staan, zijn er altijd bevlogen docenten te vinden die hun vak verrijken met opdrachten die de creativiteit aanspreken. Je kan ook overdrijven in je enthousiasme: mij schoten de tranen in de ogen toen ik Gezicht op Delft van Vermeer weer zag, maar wel in het bijzijn van tien vwo-5-leerlingen. Ik zag dat ook zij onder de indruk waren - vermoedelijk niet zozeer van de zachte bries over de Schie, zo mooi geschilderd door Vermeer, maar eerder van mijn wat dramatische reactie.

We móeten zoveel: doelen halen, de portfolio spekken, een schaal hoger of een vast contract. Kunst trekt je even uit die malle prestatiemolen en zet je oog in oog met jezelf en de ander. Kunst gaat over mensen, niet over de getallen onder de streep. Menselijkheid en gezond zelfinzicht, daar is altijd behoefte aan - niet in de laatste plaats in het onderwijs.