woensdag 23 januari 2013

Signaalsterkte uitstekend


Bij aanvang van mijn geschiedenisles leveren de leerlingen hun mobiele telefoon in. Dat is inmiddels een ritueel en ik weet, rituelen zijn belangrijk. De terugkerende handeling, het gevoel 'zo doen we dat hier', dat komt een les ten goede. Ik zou natuurlijk ook met mijn leerlingen een jodelsessie kunnen houden, of ze hallucinerende wortelsap kunnen toedienen, maar ik geloof niet dat we daarmee echt verder zouden komen.

Nee, het inleveren van de mobiel volstaat en dient bovendien een hoger doel: gefocuste leerlingen. Vorig jaar kwam ik tot de conclusie dat de mobiele telefoon vooral afleidt en dat scholen toe zijn aan algemene regels. Het schrijfsel dat ik aan die conclusie wijdde, is één van mijn meest gelezen columns, vertellen mijn blogstatistieken. Hoe dat kan? Het probleem van de mobielendebielen is actueel, zowel thuis als op school.

Ik voegde de daad bij het geschreven woord en nam dit schooljaar de proef op de som. Begin dit schooljaar bracht ik een afzichtelijk biezen mandje mee naar school, zo'n kerstpakketmandje dat rommel geeft. Het staat sindsdien bij de deur van mijn lokaal.

Leerlingen keken eerst raar op van hun schermpjes toen ik ze de regel uitlegde, maar inmiddels is het Posthumus-cultuur. Uiteraard houden sommige leerlingen hun telefoon diep in de tas, uit, of op stil, soms misschien onhoorbaar trillend, maar daar ga ik niet moeilijk over doen. Ik ga niet agressief alle tassen op de kop houden om alle mobiele telefoons in dat mandje te krijgen. Ik ben niet van de mobiele eenheid. De leerlingen weten dat het hanteren van de telefoon not done is in mijn lokaal. De grote meerderheid staat de mobiel met een glimlach af.

Om het belang van het ritueel te vergroten, ga ik zo nu en dan met de mand door het lokaal, om de vergeetachtigen of de onwelwillenden een helpende hand te bieden. Het levert soms nog wel drie, vier of zelfs meer exemplaren op. Eén jongen góóit zijn mobieltje altijd: hij is duidelijk toe aan een nieuwe. Anderen vragen zich juist af of hun telefoon geen schade oploopt door de stugge biezen. Een zachte bekleding zou een goed idee zijn, menen zij.

Soms sta ik aan het eind van de les bij de deur, met de gevulde mand voor mijn borst, als een bakker die broodjes uitdeelt. Ik geef daarbij professioneel commentaar op hoesjes en types.

Er kleven uiteraard haken en ogen aan dit mobielenbeleid. Is het bijvoorbeeld niet doodeenvoudig om aan het eind van de les die iPhone 5 uit het mandje te grissen, op de fiets te springen en naar de zwarte markt te racen? Zo'n ding kost 800 euro! Toch blijft de leerling zelf verantwoordelijk. Je kan die telefoon ook in je kluisje doen. Of thuislaten. Tot dusver verloopt het overigens probleemloos.

In de pauzes, in tussenuren en tijdens de leswissel mogen leerlingen wat mij betreft de hele wereld bij elkaar whatsappen. Je kan ze niet verplichten die slimmefoon thuis te laten. Maar in de les? Nee.

Mijn suggestie de regel op de hele locatie in te voeren heeft gehoor gevonden. Binnenkort heeft elk lokaal een eigen mobielenmandje. Het wordt schoolbeleid. Sterker nog: het is het symbool geworden van een frisse wind die door de school waait. Signaalsterkte uitstekend.

De havo-4-klas, die doorgaans wat tegensputtert als het gaat om het inleveren van de mobiel, gaf mij vorige week zelfs een nieuw, keurig bekleed mandje cadeau voor mijn verjaardag. Ze snappen het belang van het ritueel. Maar ze willen natuurlijk vooral niet dat hun schermpje krassen oploopt. Daarom liggen hun geliefde hebbedingen nu elke les zij aan zij te rusten in een zacht bedje. Op stil. Of uit. Of stiekem trillend.

(gepubliceerd in de Leeuwarder Courant op 13-12-12) 

maandag 7 januari 2013

Externe pief


Soms heb ik de indruk dat het kikkerland achter de schermen wordt gerund door adviesbureaus, aanbieders van cursussen, projectmanagers, communicatiebureaus, mediators en interims. Als directeuren of teamleiders de paperassen niet op orde kunnen krijgen, als er een personeelsprobleem gesignaleerd wordt waar ze niet een pasklaar antwoord op hebben, als er kritiek klinkt die niet verijdeld kan worden, als ze de controle kwijt denken te zijn, dan wordt er in paniek iemand van buiten gehaald. Zo gaat het overal, dus zo gaat het ook in het onderwijs.

Externe hulp wordt duur betaald. Zo'n freelance hulppiet incasseert zonder blozen soms meer dan 1000 euro per dag. Dat is om nijdig van te worden. Maar dat niet alleen: de externen staan zo ver van de organisatie af, dat ze durven hakken met de botte bijl. Plotseling volgen maatregelen die men niet aan zag komen: er wordt iemand geslachtofferd, er ligt opeens een nieuw organisatieplan, een hele afdeling wordt gereorganiseerd, het hele team moet op cursus. Ik word er gallisch van, want het toont de onmacht van de onderwijs bv.

Scholen die besluiten tot het inschakelen van een adviseur, mediator, interim-manager of cursus, zouden zich eerst moeten afvragen of de kwestie ook intern aangepakt kan worden, want reken er nou niet op dat na het bezoek van de duurbetaalde adviseur het paperassen-, personeels- of imagoprobleem opgelost is. De school moet zelf aan de slag. Zul je zien dat zo'n externe pief juist dát adviseert: jullie moeten het zelf doen. Shit, wat makkelijk. Hupsakee, taken verdelen, werkgroepen installeren, tijdpad uitzetten en de klus is geklaard. Duizend euro per dag. Ik kan wel janken.

Cursussen die gaan over het mentorschap, over didactiek of over het opzetten van projecten zijn in eerste instantie overbodig. Scholen barsten doorgaans van de ervaring. De oudere docenten kunnen de jonge nog zoveel leren op het gebied van mentorschap, didactiek en pedagogiek, of bijvoorbeeld over het organiseren van een buitenlandreis. Andersom kan de jonge lichting de oudere weer op de hoogte stellen van het nieuwste lesmateriaal of de nieuwste activerende didactiek.

Waarom zou je een onbekende in je les laten, terwijl er nog nooit een collega achterin het lokaal heeft gezeten? Waarom zou je didactische trucjes van een cursusleider willen leren, terwijl de collega in het lokaal naast je elke dag de trukendoos opentrekt? Waarom geeft diezelfde collega niet eens op een middag een uurtje les aan zijn collega's? Er is vast ook een collega die een ster is in het maken van toetsen. Of handig met digitaal lesmateriaal. Of ervaren met hoogbegaafdheid. Benut toch het potentieel! Word professioneel! Deel!

Er komen ook communicatiebureaus bemiddelen op scholen. Het is lachwekkend: onderwijs is een communicatievak pur sang, maar blijkbaar is er toch behoefte aan een externe oplossing voor een intern communicatieprobleem. Er worden anno 2012 zoveel communicatiespecialisten opgeleid dat ik wel eens denk dat zij zelf de vraag ernaar scheppen. Sterker nog: de communicatieproblemen zijn alleen maar groter geworden. Er studeren ook zoveel mensen psychologie dat het niet anders kan of dit kikkerland is straks goed gek. Waanzinnig.

In plaats van adviesbureaus in de hand te nemen, moeten scholen zichzelf bij de hand nemen en profiteren van de 'good practices', van elkaars ervaring en specialiteiten, van interne bezieling. Sluis het bespaarde scholingsgeld of de enorme interimgage door naar het eigen personeel en naar mooie projecten. In plaats van voor korte tijd vreemdelingen aan te stellen, zou de school zelf aan de slag moeten gaan.

Als je de problemen binnenshuis zelf niet durft te tackelen, dan ben je als school gewoon een zak patat. Pak je de moeilijkheden zelf wel aan, dan blijken de externe krachten voor een flink deel overbodig. 

(gepubliceerd in de Leeuwarder Courant op 29-11-1)